Πρόσφατα (πριν περίπου ενάμιση χρόνο) ανέλαβα τα πρώτα περιστατικά τραυλισμού. Άρχισα λοιπόν εντατικά να διαβάζω βιβλία, επιστημονικά άρθρα και να ακολουθώ στο instagram λογαριαμούς λογοθεραπευτών οι οποίοι είναι εξειδικευμένοι πάνω στο πεδίο του τραυλισμού. Γιατί δεν θα σας κρύψω ότι έχω μάθει πράγματα στο instagram τα οποία δεν τα έμαθα ούτε στο προπτυχιακό αλλά ούτε στο μεταπτυχιακό μου! (πρέπει βέβαια να μπορούμε να διακρίνουμε τις αξιόπιστες θεραπευτικές προσεγγίσεις, οι οποίες έχουν επιβεβαιωθεί επιστημονικά, ερευνώντας λίγο παραπάνω αυτό που βλέπουμε στα social media).
Συγκέντρωσα λοιπόν σε αυτό το άρθρο όλες τις τεχνικές που έχω μάθει και έχω δει αποτελέσματα με τα παιδιά και που πιστεύω θα βοηθήσουν και εσάς!
Παρακάτω θα βρείτε λοιπόν στρατηγικές για τον τραυλισμό, τις οποίες έχω κατηγοριοποιήσει ανά ηλικιακή ομάδα και έχω προσπαθήσει να τις περιγράψω όσο πιο αναλυτικά γίνεται.
Προσχολική ηλικία 2-6 χρονών
Στην προσχολική ηλικία μας απασχολεί κυρίως να αλλάξουμε το περιβάλλον γύρω από το παιδί και να “εκπαιδεύσουμε” τους γονείς/ φροντιστές. Μερικές από τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν από τους γονείς/φροντιστές του παιδιού είναι:
Τεχνική ελαχιστοποίησης των απαιτήσεων
Καθώς τα παιδιά που τραυλίζουν ίσως να νιώθουν ήδη κάποια πίεση όταν αλληλεπιδρούν με άλλους για να εκφραστούν, καλό είναι να μειώσουμε τις απαιτήσεις μας. Πως μπορεί να γίνει αυτό:
- Κατα τη διάρκεια του παιχνιδιού αφήστε το παιδί να έχει τον έλεγχο στο παιχνίδι αλλά και στη συζήτηση. Ακολουθείστε τα ενδιαφέροντα του.
- Μην τελειώνετε τις φράσεις του παιδιού. Μπορεί να φαίνεται ότι το βοηθάτε αλλά στην πραγματικότητα είναι κάτι που μπερδεύει και ίσως θυμώσει τα παιδιά.
- Μην ρωτάτε ερωτήσεις!!! Τι ξέρω ότι η πρώτη μας αντίδραση όταν παίζουμε με τα παιδιά μας είναι να κάνουμε ερωτήσεις τύπου “Τι χρώμα είναι αυτό;” “Που είναι ο κύκλος;” κτλ καθώς νιώθουμε ότι έτσι τους μαθαίνουμε κάτι. Η αλήθεια όμως είναι πως οι συνεχείς ερωτήσεις κουράζουν τα παιδιά και τα αποθαρρύνουν. Αντί για ερωτήσεις, σχολιάστε! Για παράδειγμα “Ο αστυνόμος μπαίνει στο περιπολικό! Θα σε πιάσει!!”.
- Όταν κάνετε ερωτήσεις, προσπαθήστε να είναι κλειστού τύπου πχ “Με ποιον έπαιξες σήμερα στο σχολείο;” αντί για “πως τα πέρασες;”.
- Επικεντρωθείτε σε αυτό που σας λέει το παιδί και όχι τον τρόπο που σας το λέει.
Τεχνική αργού ρυθμού ομιλίας
Η τεχνική αργού ρυθμού ομιλίας θέτει το παράδειγμα για το πως πρέπει να μιλάμε, δηλαδή με αργό και απαλό τρόπο χωρίς πίεση και ένταση και βοηθάει το παιδί να μην νιώθει πως πρέπει να βιαστεί να μιλήσει κατα τη διάρκεια μιας συζήτησης.
- Αντί να μιλάτε λοιπόν κάπως έτσι “αυριοτοαπογευμαθαπαμεστιςκουνιες”
- Πείτε “αααυριο το απόγευμα, θααα πάμε….. στις κούνιες” τραβώντας τον πρώτο ήχο από μερικές λέξεις (καθώς εκεί είναι που συνήθως τραυλίζουν τα παιδιά) και κάνοντας συχνές παύσεις
Η τεχνική ανατροφοδότησης ομιλίας (Lidcombe Programme)
Αυτή η τεχνική βασίζεται στο πρόγραμμα Lidcombe το οποίο προορίζεται για γονείς. Με βάση αυτην την τεχνική, “εκπαιδεύουμε” ουσιαστικά τον εγκέφαλο του παιδιού να μιλάει με ροή και ευφράδεια, χωρίς να το καταλαβαίνει συνειδητά το παιδί. Τα παιδιά που τραυλίζουν, ακόμα και αν τραυλίζουν σε σημαντικό βαθμό, μπορούν να πουν κάποιες λέξεις και εκφράσεις χωρίς να τραυλίζουν. Τι μπορείτε να κάνετε:
- Αναγνωρίστε και σχολιάστε την ομιλία του παιδιού όταν αυτό ΔΕΝ τραυλίζει. Για παράδειγμα “Αυτό το είπες πολύ εύκολα” “Δεν σε δυσκόλεψε καθόλου να το πεις αυτό”.
- Ενθαρρύνετε και επιβραβεύστε το παιδί όταν μιλάει χωρίς να τραυλίζει, πχ “Ουάου πόσο εύκολο σου ήταν να το πεις αυτό!” “Μίλησες εύκολα χωρίς σταματήσεις σε καμία λέξη, μπράβο!”
*Δείτε το post για την εύκολη ομιλία ή ομιλία με λακκούβες εδώ
Η τεχνική της μέτρησης συλλαβών ή ομιλία ρομπότ
Με βάση αυτήν εδώ την έρευνα, όσα παιδιά εξασκηθήκαν σε αυτήν την τεχνική κάθε μέρα στην συζήτηση για 5-10 λεπτά, βελτίωσαν την ομιλία τους κατα 96% μετά από 9-12 μήνες! Στην τεχνική μέτρησης συλλαβών, κόβουμε τις λέξεις σε συλλαβές. Δηλαδή:
- Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα βιβλίο κοιτώντας τις εικόνες
- Καθώς μιλάτε και κοιτάτε την εικόνα, πείτε τις λέξεις κόβοντας τες σε συλλαβές πχ
“Ο.λύ.κος.πή.γε.στο.σπί.τι.της.για.γιάς.και.πε.ρί.με.νε.”
Στην αρχή μπορεί να σας φαίνεται περίεργο, καθώς θα ακούγεστε σαν ρομπότ! Αυτή τεχνική δεν αποτελεί έναν καινούργιο τρόπο ομιλίας, αλλά το χρησιμοποιούμε σαν καθημερινή εξάσκηση για την ομιλία μας! Προσπαθήστε να διατηρήσετε τον επιτονισμό των λέξεων και έναν φυσιολογικό ρυθμό.
Σχολική ηλικία (6-12 χρονών)
Οι παραπάνω τεχνικές στην προσχολική ηλικία, επικεντρώνονται κυρίως στην αλλαγή του περιβάλλοντος του παιδιού και στη διαμόρφωση της ομιλίας των γονέων/φροντιστών (έμμεση θεραπεία-indirect therapy).
Οι τεχνικές που θα αναφερθούν τώρα, αποτελούν τεχνικές άμεσης θεραπείας (direct therapy) και παρέμβασης στην ομιλία.
Μηχανισμός ομιλίας
Η επεξήγηση του μηχανισμού ομιλίας αποτελεί βασικό κομμάτι της θεραπείας για τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε τα όργανα ομιλίας και τους αρθρωτές (γλώσσα, χείλη, δόντια) και πως συνεργάζονται για να παράγουμε φώνηση.
Ξεκινάμε από τον εγκέφαλο όπου δίνει σήμα για να μιλήσουμε. Στη συνέχεια αναφέρουμε το διάφραγμα το οποίο γεμίζει αέρα τους πνεύμονες μας. Στη συνέχεια ο αέρας περνάει από το λάρυγγα στον οποίο βρίσκονται οι φωνητικές χορδές, οι οποίες κουνιούνται και μετατρέπουν τον αέρα σε ήχους!
Στη συνέχεια οι αρθρωτές μας συνεργάζονται και μετατρέπουν τους ήχους σε λέξεις ώστε να μπορέσουμε να μιλήσουμε και να σχηματίσουμε λέξεις και προτάσεις.
Κατεβάστε δωρεάν τη δραστηριότητα για το μηχανισμό οιμλιάς εδώ!
Η τεχνική της χαλάρωσης
Στην αρχή κάθε συνεδρίας ξεκινάμε με το να δημιουργούμε ένταση στους μυς μας και μετά να τους χαλαρώνουμε. Κατα τη διάρκεια της τεχνικής της χαλάρωσης, ζητάω από το παιδί να βάλει ένταση ή να σφίξει πχ στα πόδια και μετά ζητάω να τα χαλαρώσει. Ξεκινάμε από τα κάτω άκρα και ανεβαίνουμε προς την κοιλιά, τα χέρια, τους ώμους και το λαιμό και τέλος στους μυς τους προσώπου. Αυτή η τεχνική έχει σκοπό να μάθει το παιδί να αναγνωρίζει την ένταση που μπορεί να δημιουργείται στους μυς του προσώπου την ώρα που μιλάει και πως να τους χαλαρώνει.
Η τεχνική της μέτρησης συλλαβών ή ομιλία ρομπότ
Όπως προαναφέρθηκε, με βάση αυτήν εδώ την έρευνα, όσα παιδιά εξασκηθήκαν σε αυτήν την τεχνική κάθε μέρα στην συζήτηση για 5-10 λεπτά, βελτίωσαν την ομιλία τους κατα 96% μετά από 9-12 μήνες! Στην τεχνική μέτρησης συλλαβών, κόβουμε τις λέξεις σε συλλαβές. Δηλαδή:
- Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα βιβλίο κοιτώντας τις εικόνες
- Καθώς μιλάτε και κοιτάτε την εικόνα, πείτε τις λέξεις κόβοντας τες σε συλλαβές πχ
“Ο.λύ.κος.πή.γε.στο.σπί.τι.της.για.γιάς.και.πε.ρί.με.νε.”
Στην αρχή μπορεί να σας φαίνεται περίεργο, καθώς θα ακούγεστε σαν ρομπότ! Αυτή τεχνική δεν αποτελεί έναν καινούργιο τρόπο ομιλίας, αλλά το χρησιμοποιούμε σαν καθημερινή εξάσκηση για την ομιλία μας! Προσπαθήστε να διατηρήσετε τον επιτονισμό των λέξεων και έναν φυσιολογικό ρυθμό.
Η τεχνική της ακύρωσης
Η ακύρωση στον τραυλισμό είναι όταν το άτομο αφού έχει ξεκινήσει να τραυλίζει, κάνει παύση για να απελευθερώσει την ένταση, και στη συνέχεια “τραβάει” τον πρώτο ήχο της λέξης στην οποία τραύλισε.
Για παράδειγμα, εάν κάνει επανάληψη ήχου πχ
“Σ-σ-σ-σ (τότε κάνει παύση για απελευθέρωση της έντασης και τραβάει τον ήχο) σσσσσυγνώμη που άργησα”.
Η τεχνική του εκούσιου τραυλισμού
Στα παιδιά την παρουσιάζω αυτήν την τεχνική σαν Ψεύτικο τραυλισμό. Αυτή η τεχνική βοηθάει τα παιδιά να νιώθουν πως έχουν τον έλεγχο απέναντι στον τραυλισμό, καθώς τους ζητάμε τραυλίζουν ψεύτικα την ώρα που μιλάνε.
Πολλές φορές τα άτομα που τραυλίζουν νιώθουν πως χάνουν τον έλεγχο. Με αυτήν την τεχνική μαθαίνουν να ελέγχουν τον τραυλισμό δημιουργώντας τον εκείνα όποτε θέλουν!
Ζητήστε λοιπόν να τραυλίζουν αργά και εύκολα, χωρίς μεγάλη ένταση, ίσως στην αρχή της λέξης μιας πρότασης την ώρα που περιγράφουν μια εικόνα.
Η τεχνική της απαλής επαφής
Οι αρθρωτές μας συνεργάζονται για να διαμορφώσουν τις λέξεις που λέμε. Για παράδειγμα για να παράγουμε τον ήχο /Φ/ πρέπει να ακουμπήσουμε τα πάνω δόντια μας στο κάτω χείλος, για τον ήχο /Π/ κλείνουμε τα χείλη μας μαζί, για τον ήχο /Ι/ δονούνται οι φωνητικές χορδές στο λάρυγγα και τραβάμε τα χείλη μας πίσω. Η τεχνική αυτή βοηθάει στο να συμβαίνει απαλή επαφή σε αυτά τα σημεία ώστε να μη δημιουργείται ένταση.
- Προσπαθήστε να ακουμπήσετε τους αρθρωτές σας όσο πιο απαλά γίνεται.
- Ξεκινήστε με συλλαβές πχ /ΠΑ/, /ΚΑ/
- Στη συνέχεια δισύλλαβες λέξεις
- Και στο τέλος προσπαθήστε να πείτε όλους τους ήχους απαλά σε μια πρόταση
Η τεχνική της εύκολης έναρξης
Η τεχνική αυτή θα βοηθήσει το παιδί να ελέγχει την έναρξη της φώνησης στις φωνητικές χορδές. Οι φωνητικές χορδές δονούνται με τον αέρα από τους πνεύμονες και ευθύνονται για την έναρξη της φώνησης. Στα άτομα που τραυλίζουν η έναρξη φώνησης μπορεί να γίνει πολύ απότομα με αποτέλεσμα την εμφάνιση μπλοκαρισμάτων και επαναλήψεων.
- Αρχικά ξεκινήστε να μιλάτε με πολύ σιγανή και απαλή φωνή
- Σταδιακά ανεβάστε την ένταση μέχρι να φτάσετε στην ένταση που χρησιμοποιείτε στην κανονική σας ομιλία
- Στη συνέχεια κάντε εξάσκηση αρχικά με λέξεις και μετά με προτάσεις
- Όταν η λέξη ή η πρόταση ξεκινάει με φωνήεν, ξεκινήστε με ένα πολύ απαλό /h/ πχ hέεελα
- όταν η λέξη ή η πρόταση ξεκινάει από σύμφωνο τότε, συνδυάστε την τεχνική της απαλής επαφής
Μην φοβάστε να πείτε τη λέξη Τραυλισμός!
Είναι πολύ σημαντικό να μιλήσουμε στο παιδί για τον τραυλισμό. Πολλές φορές θεωρείται ταμπού και καταλήγουμε να μην χρησιμοποιούμε καν την λέξη! Το παιδί νιώθει ότι αφού το αγνοούμε σαν δυσκολία και δεν αναφερόμαστε σε αυτό που περνάει το παιδί, τότε ο τραυλισμός μάλλον πρέπει να είναι κάτι πολύ κακό!
Μιλώντας για τον τραυλισμό και αυτό που δυσκολεύει το παιδί, το βοηθάμε να μειώσει τον φόβο για αυτό.
Δώστε ένα σύντομο και απλό ορισμό για τον τραυλισμό, για παράδειγμα “όταν οι λέξεις κολλάνε στο στόμα σου, αυτό είναι τραυλισμός”. Καθησυχάστε το παιδί με το να εξηγήσετε πως δεν συμβαίνει μόνο σε αυτόν/αυτήν, αλλά και σε άλλα παιδιά.
Συναισθηματική Επίγνωση
Τέλος, βοηθήστε το παιδί να αντιληφθεί τα συναισθήματα που έχει για τον τραυλισμό αλλά και που νιώθει την ώρα που τραυλίζει! Αυτό γίνεται με το απλά να κατονομάζεται τα συναισθήματα τα δικά σας και του παιδιού (ή και των φίλων τους) την ώρα που τα νιώθουν. Για παράδειγμα,
“Έχουμε αργήσει και νιώθω αγχωμένη που δεν θα φτάσουμε στην ώρα μας”.
“Φαινόσουν πολύ χαρούμενη όταν ο θείος σου αγόρασε το παιχνίδι!”.
“Δεν ήταν σωστό που σε έσπρωξε ο αδερφός σου. Πρέπει να ένιωσες πολύ θυμωμένος”.
Ελπίζω τα παραπάνω να σας φανούν χρήσιμα!
Ιωάννα Πιερράτου, MSc Λογοθεραπεύτρια
Υ.Σ. Οι παραπάνω τεχνικές είναι μερικές από αυτές που έχω εξασκηθεί και διαβάσει αρκετά ώστε να νιώθω εγώ σίγουρη να χρησιμοποιήσω! Υπάρχουν πολλές ακόμα τεχνικές που χρησιμοποιούνται από ειδικούς και που είναι επιστημονικά επιβεβαιωμένες!
Πηγές:
Guitar Barry (2014). Stuttering: An Intagrated approach to its nature and treatment.
Ochsenkuhn Claudia, Frauer Caroline, Thiel Monika (2021). Τραυλισμός σε παιδιά και εφήβους. Συστατικά στοιχεία μιας πολυδιάστατης θεραείας.
Trajkovski Natasa et al. (2011). A phase II trial of the Westmead Program: Syllable-timed speech treatment for pre-school children who stutter. International Journal of Speech Language Pathology. Vol. 13, Issue 6.
https://www.stutteringhelp.org/free-e-books